Handtekening Hendrik Scheltes Brantsma

Hendrik Scheltes Brantsma ondertekent de geboorte- en trouwaktes van zijn kinderen telkens met een handgeschreven Hendrik Scheltes Brantsma. Dat betekent dat hij heeft leren schrijven en waarschijnlijk ook kon lezen. Van wie hij dat heeft geleerd, is niet geheel duidelijk: aan het eind van de 18e eeuw was er in Doniaga namelijk geen school of schoolmeester (zie het artikel over de schoolmeesters van Doniawerstal). Mogelijk heeft hij het van (één van) zijn ouders geleerd.

Het lager onderwijs in Friesland werd in de 17e en 18e eeuw verzorgd door schoolmeesters die door de plaatselijke kerk werden aangesteld. Het werd daarbij belangrijker gevonden dat zij lidmaat van de hervormde kerk waren dan dat zij voldoende pedagogische en didactische kwaliteiten bezaten om kinderen les te geven. Ze waren ongetwijfeld de eerste beginselen van lezen, schrijven en rekenen machtig, maar hun niveau was bijzonder laag en veel andere kennis en vaardigheden bezaten ze meestal niet.

Opleidingen waren er niet en examens of kwalificatie-eisen al evenmin. Daarbij werd van hen verwacht dat zij de nodige onderhoudswerkzaamheden aan kerk en school verrichtten. Bovendien moesten ze ook nog eens optreden als koster, voorzanger en klokkenluider. Veel tijd voor onderwijs was er dan ook niet. Omdat ook de salariëring bijzonder laag was, werkten veel schoolmeesters bij als boerenknecht. Dat betekende dat in veel plaatsen op het Friese platteland slechts winterschool werd gehouden. In Doniaga was het niet anders. Schoolmeesters bleven er slechts kort: één tot enkele jaren en verdienden weinig (zo'n fl. 26,-- tot fl. 29,-- per jaar en fl. 0,30 eigen bijdrage per kind per kwartaal).

Nog enkele handtekeningen:

Abe Scheltes Brantsma