Lykele Jan Brandsma (Xam) is de zoon van Gooitzen Lykeles Brandsma en Antje Bruinenberg.
Lykele wordt geboren in het arbeidershuisje op 't Zand 59. Als kleuter verhuist hij naar de Patrimoniumstraat en later naar de E.A. Borgerstraat. Met zijn jongere broer Rindert bezoekt hij de Armenschool op 't Zand.
Ze spelen ook samen veel buiten en halen het nodige kattenkwaad uit. Rindert schrijft later over Lykele:
Mijn broer durfde veel meer dan ik. Hij was dan ook veel forser gebouwd. Maar ik was veel leniger. Ik kon erg hard lopen. Als we bij de lantaarn bij de bloemist Keuning gingen hardlopen, was ik al lang thuis als hij nog hijgend aankwam. Op de MULO heeft hij me echter vaak geholpen als ik belaagd werd. Daarvoor ben ik hem nog dankbaar.
Rindert en Lykele op de Groene Dijk bij de motorboot van Koop de Vrij
Na de lagere school gaat Lykele naar de MULO, maar het ligt hem niet en hij blijft zitten. Dan gaat hij werken in de garage van Koop de Vrij. Hij schrijft daar later over:
In mei 1931 kwam Koop de Vrij - tot die tijd kende ik die man niet - in zijn auto bij ons in de E.A. Borgerstraat. Dat moment herinner ik mij nog heel goed. Het verdere verloop weet ik niet, maar wel dat ik op de eerstkomende maandag bij hem in de garage annex rijwielherstelling aan het werk kon. (...) Het werk bestond uit fietsen schoonmaken, banden repareren en onderdelen vervangen. Ook leerde ik al gauw hoe een kettingkast vervangen moest worden. Voorts moest ik de benzinepomp bedienen en geleidelijk aan werd ik bij de autoreparatie een hulp. (...) Na verloop van tijd reed ik de auto's in en uit de garage en reed ermee naar De Kolk om ze te wassen.
Tijdens de winter van 1931 -1932 gaat Lykele naar de Avondtekenschool van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, die in Villa JAMJA werd gehouden. Lykele kan goed tekenen en één van de leraren weet Lykeles vader ervan te overtuigen dat hij naar de ambachtsschool in Heerenveen moet gaan. Vanaf 1 april 1932 fietst Lykele elke dag met een groepje jongens uit Joure en omgeving naar de ambachtsschool in Heerenveen. Op 31 maart 1935 krijgt hij het diploma electrotechnisch bankwerker.
Na de ambachtsschool werkt Lykele van 1 oktober 1935 tot 1 juli 1936 als leerling gereedschapmaker in de werkplaats van Lolle Spanninga aan de Scheensweg. Hij helpt mee bij het maken van stempels en matrijzen voor de vervaardiging van schoonrijdersschaatsen. In het getuigschrift dat hij bij zijn vertrek meekrijgt schrijft Lolle dat Lykele zijn werk met veel ambitie en nauwgezetheid heeft verricht.
Lykele Brandsma in 1937
Van 15 februari tot 31 oktober 1937 werkt Lykele als monteur voor de Singer Maatschappij in Heerenveen. Hij leert daar veel over de verschillende types naaimachines. Op 21 september 1937 krijgt Lykele een brief van het districtshoofd van het telefoondistrict Leeuwarden van de P.T.T.. Daarin wordt aangekondigd dat er enkele jongeren opgeleid kunnen worden tot instrumentmaker en vakwerkman. Als hij geïnteresseerd is, moet hij zich op 23 september komen presenteren. De presentatie verloopt goed en Lykele wordt aangenomen.
Op1 november 1937 begint Lykele aan een loopbaan van 42 jaar bij de P.T.T. in Leeuwarden. Hij krijgt verschillende keren promotie en eindigt zijn loopbaan als bureauchef technische groep.
Tijdens de Pinksterdagen van 1939 gaat Lykele met zijn vriend Klaas de Jong dansen in De Schouburg in Heerenveen. Hij ontmoet daar een leuk meisje uit Langezwaag en ze krijgen verkering. Op 30 mei 1942 trouwt Lykele Brandsma in Sneek met Aaltje Meijer.
Trouwfoto van Lykele Brandsma en Ali Meijer (1942)
Lykele schrijft daar later over:
In 1942 werd door de Duitsers aan P.T.T. opgedragen alle jonge mannen in te schakelen voor uitzending naar Duitsland om daar in bedrijven te worden ingezet. Nu had men in het Telefoondistrict in Leeuwarden besloten eerst de ongehuwden daarvoor op te geven en daarna eventueel de pasgehuwden. Aangezien ik niet getrouwd was, had ik het 'geluk' als nummer één op de lijst te staan.
Over deze situatie werd natuurlijk in de familie gesproken en van alle kanten bekeken. Om kort te gaan werd er besloten dat Ali en Lykele maar zo spoedig mogelijk gingen trouwen en dat beiden maar voorlopig bij hun ouders thuis zouden blijven. Op 30 mei 1942 is het huwelijk voltrokken te Sneek. Door huwelijk kwam ik op de dertiende plaats op de lijst te staan. De ongehuwde collega's van de lijst zijn naar Duitsland geweest, doch ik nooit en daar was het toch allemaal om begonnen. Pas na ruim een jaar zijn wij samen gaan wonen in het huis van Marie in De Colignystraat no. 1 te Sneek.
Lykele en Ali krijgen twee zoons: Gooitzen (1944) en Johannes (1946). Tot 1957 blijven ze in Sneek wonen, maar als Lykele promotie krijgt verhuizen ze naar Leeuwarden.
Pâke Brandsma met kleinzoons Gooitzen en Hans
In 1981 heeft Lykele Brandsma zijn levensverhaal geschreven. Het is te vinden onder het tabblad Verhalen. [4]